Дүниежүзілік экологиялық борыш күні
2022 жылы экологиялық борыш күні 28 шілдеге келеді. Экологиялық борыш күні планета бір жыл ішінде қалпына келтіре алатын ресурстар таусылып, адамдар болашақ ұрпақтардан «қарызға ала» бастағанда басталады.
Күн экологиялық із көрсеткіші негізінде есептеледі. Бұл жыл бойында адамдардың өмірін қамтамасыз ету үшін қанша жаһандық гектар жер қажет екенін көрсететін шартты көрсеткіш. Биологиялық өнімді жерлер мен теңіздер де ескеріледі. Оларға өрістер, жайылымдар, ормандар, балық алқаптары кіреді. Шөлдер, мұздықтар, ашық мұхит өнімді деп есептелмиейді.
Адамдар планетаның жаңартылатын ресурстарын ғана тұтынбайды. Мысалы, ормандар тек ағаш көзі ғана емес, сонымен қатар көміртекті сіңіргіштер. Әр аумақтың биосыйымдылығы — ресурстарды қалпына келтіру және қалдықтарды сіңіру мүмкіндігі әртүрлі. Ыңғайлы болу үшін олар орташа жаһандық гектарға қайта есептеледі.
1970 жылы планета халқы Жер планетасы бір жыл ішінде қаншалықты ресурс өндірсе, соншалықты тұтынатын. 2021 жылы ыңғайлы өмір сүру үшін адамзатқа осындай 1,7 планета қажет. 2020 жылдың басында бұл күн шамамен бір айға шегерілді, алайда бір жылдан кейін тұтыну деңгейі бұрынғы көрсеткіштерге оралды.
Экологиялық із ұғымы 90-жылдардың басында пайда болды. Тұрақты болашақ үшін қанша ресурс барын және қаншасы пайдаланылатындығын нақты білу керек.
Экологиялық із және экологиялық борыш тұжырымдамасы халықаралық деңгейде қабылданды: Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры, БҰҰ Қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы, 70-тен астам үкімет пен халықаралық ұйым.
Тұрақты даму үшін жаһандық қозғалыстың тағдыры қалаларда шешілетін болады. 2050 жылға қарай әлем халқының 80%-ы қалада тұратын болады. Ақылға қонымды жоспарлау, урбанизм тұжырымдамаларын қолдану қалалардың халықтың қажеттіліктерін қамтамасыз ете алатынына және сол уақытта ресурстарды, оның ішінде таза ауа, демалыс аймақтары мен саябақтар сияқты білінер-білінбес ресурсты сарқып алмайтынына сенімді болуға мүмкіндік береді. Адамдар қалдырған көміртегі ізінің 17%-ы автомобиль шығарындылары. Егер бұл шығарындылар кем дегенде жартысына азайтылса, күн 13 күнге ауысады. Егер көміртегі ізі екі есе азайтылса, Экологиялық борыш күні айтарлықтай 93 күнге шегеріледі.
